هوای پاک حق همه مردم سیستان و ذینفعان تالاب هامون است

اس.بی پرس ـ وحید پورمردان*: با توجه به خشک‌سالی‌های متمادی و وقوع طوفان‌های سهمگین در شمال استان و همچنین ایجاد مشکلات عدیده، بینایی، تنفسی و خسارات مالی و... برای مردم این منطقه اقدامات اداره کل حفاظت محیط‌زیست در این دو دهه بر اساس سناریوهای مختلف آبی بوده است.

در خشک‌سالی و فقدان ورودی آب از رودخانه هیرمند و فراه رود افغانستان، با مدیریت حقابه زیست‌محیطی و هدایت آن به محل‌های حساس اکولوژیکی، سعی در استفاده بهینه از 60 میلیون مترمکعب آبی را داشته‌ایم که آن هم به دلیل برداشت های میان راه، اثربخشی برنامه ها را دچار مشکل می‌کرده است.

تالاب از زمره زیستگاه‌های حیاتی و متنوعی است که مطلقاً جایگزین ندارد اما طی ادوار گذشته هامون دستخوش خسارات بی‌شماری شده که جبران آن دشوار است که می‌توان گفت این امر با مشارکت مردم، مسئولین محلی و دستگاه‌های اجرایی مرتبط شدنی است.

اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان از کلیه صاحب نظران، ریش سفیدان و ذینفعان منطقه اقدام به الویت بندی مطالبات به حق مردم و ذینفعان تالاب (صیادان، کشاورزان و عشایر) کرده است.

اولین و مهم‌ترین خواسته مردم این منطقه، مقابله با پدیده گرد و غبار و تامین هوای پاک است؛ این درخواست منطقی باعث تعریف ذینفعان جدیدی به عنوان کل مردم منطقه اعم از کارمندان، دانش آموزان، دانشجویان، سالمندان، کاسبان، بازاریان، کودکان و... شد که ممکن است هیچگونه برداشت مالی از تالاب نداشته باشند اما همواره درگیر مشکلات گرد و غبارهای متوالی آن هستند.

تامین هوای پاک مطالبه ی مشترک تمامی مردم شمال استان است.

با توجه به اطلاعات و نظرات فنی کارشناسان اداره کل حفاظت محیط‌زیست چند اقدام مهم از جمله حفاظت حداکثری از پوشش گیاهی تالاب (عدم صدور مجوز جالیزکاری- پیشگیری از چرای بی رویه علی الخصوص شتر)، عدم دستکاری بستر تالاب (پیشگیری از حفر پیاپی و زیاد چاهک، گودال) لایروبی و بازگشایی مسیرهای ورود آب به تالاب با نظر ریش سفیدان مناطق (احیای رونگها، نهرها و رودها)، مقابله با هرگونه سوء استفاده از بستر و خاک تالاب (شناسایی و توقف برداشتهای عظیم خاک از بستر تالاب و تشکیل پرونده قضایی) تعیین و در دستور کار قرار گرفت.

با توجه به افزایش نسبی حجم ورودی سیلاب‌ها طی یک سال و نیم گذشته، به منظور کنترل کانون‌های گرد و غبار اقداماتی همچون حفر کانال‌های انحرافی به سمت مرکز کانون‌های گرد و غباری شناسایی شده است.

لایروبی انهار منتهی به تالاب و تعریض آن‌ها جهت افزایش حجم آب ورودی به هامون، هدایت آب به کانون های بحرانی در هامون هیرمند با توجه به مشکلات پیش آمده و طوفان‌های مداوم برای مسافرین و مردم در منطقه شیله و تاسوکی در محور زابل به زاهدان، تاخیر در درخواست حقابه زیست‌محیطی تالاب به دلیل پیشگیری از برداشت‌های غیرمجاز در مسیر و تعیین زمان رهاسازی در خارج از فصل کشت و هدایت این آب به کانون‌های گرد و غبار از جمله هامون هیرمند به دلیل وجود جنگل‌های وسیع گیاهان شور پسند و عدم آبگیری آن طی دودهه به دلیل وجود دایک جنوب کوه خواجه است.

در پی خشکسالی‌ها از سال 1392 با درخواست برخی مردم و پیگیری‌های محلی با نیت نگهداری حق آبه زیست‌محیطی در اطراف کوه خواجه دایکی به طول تقریبی 3 کیلومتر به منظور نگهداشت آب احداث شده است.

چند سال بعد از احداث به دلیل تاثیرات منفی اکولوژیکی در منطقه همواره مشکلاتی را برای زیست بوم تالاب هامون ببار آورده است، اما به دلایل غیرفنی و با پافشاری و ایجاد حاشیه، با گذشت سال‌ها در برابر نظرات علمی و کارشناسی شده حفظ شده است.

در بررسی مسائل و مشکلات حیطه مذکور و با اولویت قراردادن سلامت مردم با نظر و دستور شورای تامین استان و نیز مصوبه جلسه ستاد بحران استان با موضوع مدیریت سیلاب‌های ورودی به تالاب هامون، مقرر شد دایک جنوب کوه خواجه از چند نقطه بازگشایی و با توجه به گودی طبیعی اطراف کوه خواجه و ماندگاری آب در زمان ورود با دید هدایت آب به جنوب تالاب هامون گیاهان و جنگل‌های وسیع در هامون هیرمند نیز از این سیلاب‌ها بهرمند شوند تا در سال آینده شاهد بهبود روز افزون وضعیت هوای منطقه سیستان و امیدواری بیشتر مردم برای ماندن و سکنی در این منطقه باشیم.

* مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان