مهاجرت معکوس با توسعه روستایی بدون دولت/ روستاهایی که خودجوش، منبع تولید ثروت خود را تکمیل کرده‌اند
اس.بی پرس ـ مهندس عباس نورزائی: الگوهای توسعه‌ی روستایی، اغلب به‌واسطه‌ی دخالت دولت‌ها و با برنامه، شکل‌گرفته‌اند. اگر برنامه‌های اصل چهار ترومن را در کشورهای اقماری محور قرار دهیم، این الگوها، اغلب دولت‌محور بوده‌اند که دست‌کاری در بستر اجتماعی روستاها را با رویکرد اصلاح مناسبات اجتماعی و تنظیم مالکیت زمین، جواز داده است و نتایج آن به مهاجرت بیشتر روستائیان منتهی شده است.
الگوهای اصلاح سکونتگاه‌های روستائیان، ایجاد شهرک‌های صنعتی بر پایه‌ی صنعتی کردن روستاها و الگوی عمران روستایی، مانع از مهاجرت روستائیان به شهرها و گسترش حاشیه‌نشینی شهری نبوده است.
دست‌کاری در بستر اجتماعی روستاها که در قالب برنامه‌های دولتی صورت گرفته است، موج اول مهاجرت به شهرها را در برداشته است. تقریباً دو نسل از روستائیان با این غربت ناخواسته دست‌وپنجه نرم کرده‌اند. عده‌ای فنا شده‌اند تا عده‌ای به این باور برسند که باید در محیط اصلی زندگی خود، توسعه‌ی پایدار زندگی را بیابند و در کنار خویشاوندان، زندگی توسعه‌یافته‌ی خود را تجربه کنند.
حالا روستائیانی که در شهرهای مهاجرپذیر، در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها و یا واحدهای تجاری، با مباحث فنی مشاغل، آشنا شده و گاه خود مهره‌ی اصلی کار برای دیگران بوده‌اند و یا در واحدهای تجاری، شاگردی کرده و به مناسبات بین فروشنده و خریدار وقوف یافته و هزینه و فایده‌ی امور را به‌خوبی تحلیل کرده‌اند، در موج دوم مهاجرت، با عزمی جزم به روستای مبدأ برگشته و با طرحی ساده، اما مبتنی بر مطالعه‌ای مشارکتی و مزمن با تمام قوا به ساماندهی مشاغل در محیط روستا می‌پردازند.
این نگاه به روستاها، در سطح کشور کم نیست و الگوهای فراوانی از آن را می‌توان از گوشه گوشه‌ی ایران، احصاء و مثال زد. روستاهایی که خودجوش، در کنار جاذبه‌های گردشگری، منبع تولید ثروت خود را تکمیل کرده‌اند. روستاهای زیادی که با احداث اصولی کارخانه‌ها صنایع تبدیلی، ارتباط معنی‌داری بین صنعت و کشاورزی برقرار کرده‌اند. از آن جمله می‌توان از کارخانه‌ی تولید رب دلند در استان گلستان و زمین‌های وسیع کشاورزی زیرپوشش و همچنین مجتمع هفت‌تپه‌ی خوزستان یاد کرد. در مواردی که ذکر شد، همواره یک پای توسعه، دولت بوده است.
اما در شکل‌گیری روستای لالجین در استان همدان، به‌عنوان قطب تولید صنایع سفالین کشور، که امروزه به شهری بزرگ تبدیل‌شده و جمعیتی بالغ‌بر ۷۰۰۰ نفر را بر سفره‌ی عزت نشانده است، نقش محوری را خود مردم داشته‌اند.
دو روستای اندآباد و مجینه، قطب تولید چاقو در استان زنجان هستند و اشتغال قابلی را به خود اختصاص داده‌اند.
۹۵ درصد مردم روستای اشترمل تویسرکان مشغول به کار مبل و منبت هستند و تولیدات خود را به سراسر ایران عرضه می‌کنند.
۱۲۰ فروشگاه پارچه در روستای پنج پیکر بندر ترکمن، این روستا را به قطب فروش پارچه‌ی کشور تبدیل کرده است.
۲۰۰ کارگاه تولید مبل در روستای عطاآباد شهرستان آق‌قلا دائماً فعال‌اند و این روستا را به پایتخت مبل ایران، معروف کرده‌اند.
روستای نوبندیان در شهرستان دشتیاری سیستان و بلوچستان، بارانداز ادویه‌ی ایران، ۱۵۰۰ واحد صنفی را به خود جذب کرده است.
روستای حجیج و شهر نودشه در هورامان از مراکز قدیمی و مهم تولید کفش گیوه است و نزدیک به ۱۴۰۰۰ نفر هنرمند کُرد به آن اشتغال دارند.
به نظر می‌رسد، باید در تعریف الگوهای توسعه‌ی روستایی کشور، تعریفی مجدد صورت گیرد. ظرفیت اجتماعی مهاجرین فنی روستایی را نباید نادیده گرفت، بلکه باید با استفاده از اطلاعات خود روستائیان، آنان را شناسایی کرد و از این ظرفیت برای ساماندهی اشتغال در روستاها بهره جست.
منبع : sbpress.ir
