خطر جدی در امنیت آب و غذای کشور/خواندن این مقاله ترسناک است!

به گزارش اس.بی پرس، داده‌های یک مقاله علمی کاملاً جدید به قلم «سمانه اشرف»، «علی ناظمی» و «امیر آقاکوچک» که در آپریل ۲۰۲۱ میلادی در مجله معتبر و مشهور «نیچر» (Nature) منتشرشده، نشان می‌دهد که تخلیه سفره‌هایِ آبِ زیرزمینی در ایران تا چه اندازه تکان‌دهنده بوده است.

داده‌های این مقاله، با استفاده از اطلاعاتِ در دسترس در مورد ۳۰ حوضه آبریز (Drainage basin) و ۴۷۸ زیر-حوضه آبریز در ایران به‌دست‌آمده است. نویسندگان مقاله، تأثیر عوامل طبیعی و انسانی بر تغییرات ذخایر آب در این حوضه‌های آبریز را در فاصله سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ میلادی بررسی کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که میزان کاهش منابع آبی در این حوضه‌ها، در این فاصله زمانی به  حدود ۷۴ کیلومتر مکعب می‌رسد.

این تقریباً معادل با ۲ برابر حجم آبی است که در پرآب‌ترین وضعیت، در دریاچه ارومیه وجود داشته است (حدود ۴۶ کیلومتر مکعب در سال ۱۹۹۶ میلادی). این یعنی ما ایرانی‌ها، تنها در فاصله زمانیِ سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵، حدود ۲ برابرِ پرآب‌ترینِ حالتِ دریاچه ارومیه، آب از زیرزمین بیرون کشیده‌ایم و درواقع هدر داده‌ایم. این، داستانِ این بازه زمانی است و اگر بازه زمانیِ گسترده‌تری را در نظر بگیریم، عمقِ وخامت شرایط ما هم روشن‌تر می‌شود.

بر اساس این گزارش، در حدود ۷۷ درصد از مساحت ایران، «اضافه برداشت» بسیار شدید از منابع آبی رخ می‌دهد و این موجب افزایش شوریِ خاک در سراسر کشور و افزایش تناوبِ مواردِ فرونشست خاک در دشت‌های ایران هم شده است.

برخی پژوهشگران در توییتر با دیدن این مقاله این‌گونه واکنش نشان داده‌اند:

‏

افزایش 350 درصدی چاه‌ها درهامون یکی از عوامل خشک‌سالی است

همچنین، داده‌های این مقاله نشان می‌دهند که هرچند خشک‌سالی ناشی از کاهشِ بارندگی‌ها هم در کاهشِ قابل‌توجه ذخایرِ سفره‌هایِ آبِ زیرزمینی در ایران مؤثر بوده است، تخلیه سفره‌هایِ آب زیرزمینی در ایران عمدتاً ناشی از فعالیت‌های انسانی به وقوع پیوسته است.

این در حالی است که به باورِ نویسندگان، تداوم مدیریت ناپایدار این سفره‌های آب زیرزمینی می‌تواند به تأثیراتی غیرقابل‌بازگشت در حوزه‌های آب، «امنیت غذایی» و «امنیت اجتماعی و اقتصادیِ» ایران ختم شود.

این مقاله تأکید می‌کند که عاملِ اصلیِ بروز این وضعیت، فعالیت‌های انسانی بوده‌اند و نه عوامل طبیعی همچون کاهش نزولات جوی. به‌طور مشخص، در بازه ۱۴ ساله موردمطالعه، تعداد حلقه چاه‌های ثبت‌شده و مجاز در کشور، از ۴۶۰ هزار مورد به ۷۹۴ هزار مورد افزایش‌یافته است که کمترین میزان افزایش در «ابرقو» و به میزان ۱٫۹ درصد و بیشترین میزان افزایش هم در هامون (هیرمند) و به میزان ۳۵۰ درصد بوده است.

گفتنی است رسیدن به امنیت آبی در کشور نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و کارشناسی شده است اما آنچه به‌وفور دیده می‌شود طرح‌های پژوهشی با بودجه‌های کلان، تبلیغات گسترده و نتایج معکوس است.

طی سالیان اخیر بودجه‌های کلانی برای نجات کشاورزی سیستان اختصاص‌یافته است اما نه‌تنها به نتیجه مطلوب نرسیده است بلکه باعث ایجاد خسارت‌های بسیاری برای کشاورزان نیز شده است؛ این را با دیدن نیم لوله هاو حوضچه‌های رهاشده در زمین‌های کشاورزی به‌وضوح می‌توان دید که چگونه طرح نیم لوله با 1200 میلیارد تومان اجرا شد ولی ناتمام رها شد و طرح 46هزارهکتار از اراضی دشت سیستان با 850 میلیون دلار اجرا و باوجود هزاران نقص افتتاح شد.

این افزایش 350 درصدی حفر چاه نیز خود گواهی بر این مدعاست که مردم برای نجات جان خود و دام‌هایشان حالا دیگر دست به دامن چاه‌ها شده‌اند و البته امیدی نیز به چاه ژرف  در دل دارند!

حبیب‌الله دهمرده نماینده مردم زابل در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: نتایج حاصل از نمونه‌های آب چاه ژرف سیستان نشان می‌دهد منابع آبی خوبی موجود است که برای مصارف کشاورزی و شرب قابلیت بهره‌برداری دارد؛ او از اختصاص 400 میلیارد تومان به این طرح خبر می‌دهد اما ازآنجایی‌که این مهم نیز پروژه ایی تحقیقاتی است و هنوز سؤالات بسیاری پیرامون آن وجود دارد ای‌کاش حالا که سرخوش از رسیدن به آب در حال فخرفروشی به کشورهای همسایه هستیم ناگاه در میان راه به سرنوشت قرقیزستان و تاجیکستان دچار نشویم.

فاطمه شیرزایی خبرنگار اس.بی پرس

انتهای پیام/

منبع : sbpress.ir